ĐỌC SÁCH: THE LETTERS OF H.P. BLAVATSKY
The Letters of H.P.Blavatsky
Quyển The Letters of H.P.Blavatsly volume 1 (1861 - 1879) vừa được Theosophical Publishing House (TPH) phát hành năm 2003. Nội dung của sách là những thư của HPB viết trong khoảng thời gian trên, ta được cho biết là sẽ có thêm những bộ kế cho các giai đoạn sau của đời bà. Khả năng sáng tác của HPB rất dồi dào, bà giao thiệp rộng và có trao đổi thư từ với người ở khắp nơi, cũng như gửi bài viết cho báo nhiều nước. Nó có nghĩa tài liệu về HPB bị phân tán rải rác trong lúc sinh thời, thế nên từ khi bà qua đời đã có một số nỗ lực thuộc cá nhân hay hội đoàn, nhằm thu thập các văn liệu của HPB. Ta có công trình rất đáng kể của ông Boris de Zirkoff, với bộ H.P.B. Collected Writtingstổng cộng 15 cuốn gồm các bài viết báo của bà. Riêng về thư thì có quyển The Letters of H.P.B to A.P. Sinnett, và hai quyển HPB Speaks. Dầu vậy, còn có những thư khác chưa được gom lại thành sách, và quyển The Letters of H.P.Blavatsky là kết quả của việc thâu lượm thư, trình bầy thành sách cho tiện tham khảo về HPB và hội.
Công việc này tiến hành chậm chạp trải qua nhiều năm, vì một số trở ngại. Thứ nhất là nguyên bản của những thư bằng Nga văn thường không còn, chỉ còn bản sao hoặc chép tay hoặc đăng trên báo, và người soạn sách phải dựa vào bản sao có mức chính xác không bảo đảm. Có bản sao không theo sát nguyên văn mà ý của người sao chép được viết vào cùng với ý của tác giả HPB, khiến nay ta không biết câu nào là của chính HPB và câu nào không, hay trọn bản văn không được ghi hết, mà chỉ vài đoạn trong thư được viết, bỏ qua những đoạn khác.
Khi nữa thì có hai hay ba bản sao khác nhau của cùng một thư, nguyên bản không còn mà các bản sao này so với nhau có những phần dị biệt nhỏ, người ta không biết bản nào trung thực nhất. Kế đó, lắm khi nguyên bản và bản sao đều không tìm ra, chỉ có bản dịch tiếng Pháp. Nay bản tiếng Anh được dịch theo bản Pháp ngữ, nên sự trung thực không hoàn toàn như ý.
Trở ngại kế là việc truy tìm thư. Có thư còn được lưu giữ trong gia đình người nhận (ta nên nhớ đây là những thư viết từ năm 1861, có nghĩa thời gian trôi đã khá xa tính đến nay), thư khác được con cháu người nhận tặng cho đại học hay viện bảo tàng của Anh, Hoa Kỳ. Rồi còn thư của nhiều tổ chức có trao đổi với hội trong thời của HPB, nó muốn nói việc truy tìm diễn ra ở nhiều nước và mới đây nhất là những thư từ thời Nga hoàng được chính quyền Nga công bố.
Trong vài trường hợp, người ta không có cách để biết dích xác một bức thư nào đó là do chính HPB viết hay không. Lấy thí dụ thư số 7 trong sách (viết năm 1872) được đăng năm 1988 tại Nga. Nhiều nhà nghiên cứu đặt câu hỏi về tính thực giả của thư này, vì mấy lần họ xin một bản sao của thư để so chữ viết mà không được. Trường hợp khác thì nội dung thư của HPB gửi cho nhân vật A được nhắc tới trong thư A viết cho B, và do đó ta không có trọn thư lẫn nguyên bản, mà chỉ có những đoạn A chọn lọc, theo cách dùng chữ mình ghi lại ý của HPB.
Kiểm chứng những thư như vậy thường là bất khả, thế nên mỗi thư đều có chú thích về chi tiết trong thư lẫn xuất xứ của thư, những trường hợp tồn nghi được viết rõ để người đọc có nhận xét theo ý riêng của mình. Thêm vào đó, ý kiến liên quan đến thư mà xét ra đáng lưu tâm cũng được nhắc tới, thí dụ thư của ông Olcott hay gia đình của HPB làm sáng tỏ thêm chuyện. Sách dầy 634 trang, trong đó 500 trang là thư, phần còn lại là danh mục. Ai đã nghiên cứu nhiều về HPB có thể không tìm được mấy điều mới mẻ trong sách, vì một số lớn 80 % thư đã xuất hiện rải rác trong những sách về HPB từ trước đến nay. Dầu vậy đây là công trình đáng khen ngợi do chú thích kỹ, truy tìm công phu, xếp đặt có hệ thống theo thứ tự thời gian.
Qua thư cho gia đình, ta thấy được phần nào cá tính của HPB, đầy óc khôi hài, dí dỏm mà không phải là nhà huyền bí học nghiêm trang đạo mạo, không biết cười. Bà viết cho dì và em gái mình như sau:
● Cháu đang tập cách xuất hồn. Khi phải làm một mình thì cháu sợ, nhưng có thầy thì cháu không sợ chi hết. Cháu sẽ thử hiện ra cho dì nhưng xin dì đừng chống lại và la hoảng, vì làm vậy hư chuyện hết (thư 92, p. 355)
● Có gì mà phải sợ ? Làm như em chưa hề nghe chuyện hiện hình. Thân xác của chị sẽ ngủ yên trên giường chờ chị quay về, trong khi đó phần hồn của chị bay đến em rồi bay trở lại, cái xác lại có linh hồn nhập vào. Nhưng không cần phải nói là chuyện chỉ diễn ra khi sợi giây giữa hồn và xác không bị đứt. Nếu em hét như điên thì nó có thể bị đứt và Amen đời chị. Chị sẽ chết ngay tức thì (thư 104, p. 394).